Systemy operacyjne

Systemy Operacyjne - OS

A. Czym jest System Operacyjny?

System operacyjny (OS - Operating System), to środowisko programów tworzących podstawową platformę programową dla działania innych zainstalowanych w systemie aplikacji. Pełni on nadzór nad pracą wszystkich uruchomionych programów, oraz wszystkich urządzeń komputera. Mimo że swoją pracę wykonuje głównie w tle, i sam nie wystarcza jeszcze do tego, by komputer był w pełni funkcjonalnym narzędziem, to bez jego pomocy właściwie nic nie będzie działać. Komputer nie byłby w stanie normalnie się uruchomić, a każdy program musiałby sam troszczyć się o dostęp do twardego dysku lub ekranu. Przyszłość tego typu oprogramowania niewątpliwie należy do systemów 32 i 64 bitowych, których struktura, gwarantuje pełną wielowątkowość i wielozadaniowość, a graficzny interfejs swobodę działania. Zainstalowany w naszym komputerze system operacyjny decyduje o tym, jakie programy można uruchamiać pod jego kontrolą, ma wpływ na bezpieczeństwo umieszczonych danych, umożliwia podłączania do różnych sieci, gdzie nadzoruje podrzędne systemy zainstalowane na osobnych komputerach, gwarantuje kompatybilność z innymi systemami oraz decyduje o łatwości i stabilności działania. Niestety nie ma idealnego systemu, a każdy ma swoje wady i zalety.

B. Budowa

Systemy operacyjne można podzielić na kilka kategorii dotyczących sposobu komunikacji z użytkownikiem, oraz architektury w jakiej są zbudowane:

1.Pod względem sposobu komunikacji z użytkownikiem rozróżniamy:

Systemy tekstowe - komunikujące się za pomocą wydawanych z lini poleceń komend (pierwsze wersje DOSu)

Systemy graficzne - komunikujące się za pomocą graficznych okienek i symboli (ikon). Obsługa komputera polega na manipulowaniu, za pomocą kursora myszy lub klawiszami, symbolami które odpowiadają określonym zadaniom (Windows, Linux, MacOS i inne).

2. Z kolei pod względem architektury, systemy operacyjne dzielimy na:

Monolityczne - o najprostszej strukturze i jednozadaniowe, czyli gdy system może jednocześnie wykonywać tylko jedno zadanie.

Warstwowe - o hierarchicznej strukturze poleceń systemowych, system może już wykonywać w tym samym czasie kilka poleceń (np. nadzorować proces drukowania w czasie edycji tekstu w programie).

Klient-serwer - o bardzo rozbudowanej strukturze, gdzie pełnią nadzór nad podrzędnymi systemami zainstalowanymi w poszczególnych komputerach sieci. Aplikacje postrzegane są przez system operacyjny jako "klienci" dostarczających im swoich usług serwerów. "Klienci" komunikują się z serwerami poprzez jądro systemu a każdy serwer pracuje w własnej, wydzielonej i chronionej przestrzeni adresowej pamięci operacyjnej, dobrze odizolowany od innych procesów.

Systemy typu klient-serwer rozporządzają i wykonują zadania na trzy sposoby:

- wszystkie aplikacje wykonywane są przez serwer a wyniki wyświetlane na ekranie "klienta".

- serwer dostarcza danych dla aplikacji uruchamianych na komputerze "klienta".

- wszystkie komputery współpracują ze sobą jak równy z równym (peer to peer), korzystając wzajemnie ze swoich zasobów.

Charakterystyka systemów operacyjnych nierozerwalnie związany z komputerem osobistym IBM.

DOS

DOS (Disk Operation System) jest dyskowym systemem operacyjnym przeznaczonym dla jednego użytkownika, do 16-bitowych mikrokomputerów wykorzystujących procesory rodziny Intel 8086. Wygoda użytkowania oraz zastosowanie systemu, pod nazwą PC DOS dla komputerów IBM PC, zapewniły mu swego czasu dużą popularność. Stworzono bogatą bibliotekę oprogramowania, działającego pod nadzorem systemu MS DOS. Obejmującą bogaty zestaw programów wspomagających pracę biurową, projektowanie, kompilatory języków programowania itp. System ten wywodzi się od systemu o nazwie QDOS, opracowanego przez Seattle Computers - pionierską firmę w dziedzinie budowy i oprogramowania komputerów z procesorem Intel 8086. Kolejne wersje tego systemu o nazwie 86 DOS zostały w 1981 roku zakupione przez firmę Microsoft i nazwane MS DOS. W tymże samym roku system MS DOS zastosował IBM w komputerze IBM PC, wersja dla tego komputera została nazwana PC DOS

Miał on być systemem działającym szybko i efektywnie gospodarującym pamięcią dyskową. Założenia te zostały osiągnięte. W krótkim czasie opracowano dla tego systemu wiele programów użytkowych, co zachęciło producentów do instalowania go w wielu komputerach. Powstało kilka wersji systemu MS DOS: Pierwsza 1.0 (1980 r.) obsługiwała dyskietki jednostronne, 1.1 - dwustronne (8 sektorów/ścieżkę), przy pojemności dyskietki 320KB. Rok 1982 przyniósł zupełnie zmienioną wersję 2.0, a następnie 2.1. Pozwalały one na korzystanie z dysku stałego, dołączanie nowych urządzeń zewnętrznych, usprawniono działanie systemu, poprawiono błędy z pierwszych wersji (zmieniono format dysku - 9 sektorów/ścieżkę, 360 KB pojemność) oraz organizację katalogu plików zapisanych na dysku. W systemie MS DOS 2.0 i wersjach następnych uwzględniono pewne elementy systemu Unix, takie jak hierarchiczny system zbiorów, czy mechanizm przetwarzania potokowego (ang. pipe), pozwalający na łączenie wyjścia jednego programu z wejściem drugiego.
Wersja ta pozwala na pracę drugiego programu pod nadzorem działającego programu, w szczególności umożliwiało drukowanie w czasie pracy innego programu. W wersji tej można tworzyć pliki dyskowe zawierające polecenia systemowe (ang. batch file). Polecenia te są wykonywane automatycznie po podaniu nazwy pliku lub po włączeniu zasilania (pliki o nazwie AutoExec). Wersje 3.x były przeznaczone do komputerów IBM PC AT, choć mogły być używane również w starszych modelach. System obsługuje dyskietki o pojedynczej, podwójnej i poczwórnej gęstości zapisu a także dyskietki o średnicy 8 cali (pojemność 1,2 MB) oraz 31 /2 cala (pojemność do 720 KB). Pliki dyskowe mogą być zabezpieczane przed zapisem. Uproszczona jest instalacja dysku wirtualnego. W systemie tym łatwiejsze jest korzystanie z hierarchicznego systemu plików, przełączanie układu klawiatury, korzystanie z wbudowanego zegara i inne.
W dalszych aktualizacjach dodano wiele nowych poleceń usprawniających działanie systemu takich jak ScanDisk do diagnozowania dysków czy DriveSpace służący z kolei do ich kompresji. Sposób obsługi systemu polegający na drobiazgowym i dokładnym wpisywaniu komend również przysparza wiele kłopotów, chociaż z pewną pomocą przychodzą tu nakładki systemowe typu "Norton Commander" czy "DOS Shell" które ułatwiają sposób nawigacji. Zaletą systemu jest jego popularność, małe wymagania sprzętowe, prosta instalacja i otwartość dzięki czemu może być uruchamiany na wielu komputerach niezależnie od producenta i konfiguracji. W podstawowych zastosowaniach takich jak edycja tekstu, dla tego systemu możemy znaleźć całkiem pokaźną liczbę aplikacji, od prostych notatników, po bardziej zaawansowane aplikacje jak WordPerfect Suite for DOS firmy Corel który zawiera edytor tekstowy Wordperfect, arkusz kalkulacyjny Quatro Pro oraz program do tworzenia prezentacji Corel Presentation. Wszystkie razem zajmują około 30 MB i zadowolą się 450 KB wolnej pamięci operacyjnej.
Dla użytkowników mogących pracować w sieci i nie mających zamiaru zrezygnować z korzystania z nowoczesnych programów, istnieje praktyczne rozwiązanie polegające na pracy za pomocą X-serwera. Polega to na tym, że programy są uruchamiane np. na serwerze Linuxowym, natomiast użytkownik pracuje na komputerze PC z zainstalowanym systemem DOS, otrzymując tylko obraz, tak jakby pracował bezpośrednio na serwerze. W ten sposób na komputerach może zresztą równocześnie pracować większa liczba osób unikając jednocześnie instalacji tego samego programu na kilku maszynach i zmniejszając kłopoty związane z administrowaniem całego systemu. Jest to szczególnie użyteczne w szkołach lub innych mniej zasobnych instytucjach posiadających różnego rodzaju "antyki" z małą ilością pamięci i ograniczoną pojemnością dysku.

LINUX

Linux to wielozadaniowy, wieloużytkowy, 32-bitowy system operacyjny typu UNIX stworzony przez Linusa Torvaldsa. Pierwsza wersja systemu ujrzała światło dzienne w sierpniu 1991 roku, od tamtej pory system podlega licznym udoskonaleniom dokonywanym przez ogromną grupę programistów mających dostęp do kodu źródłowego systemu, który jest rozpowszechniany na zasadach licencji GPL (General Public License) fundacji FSF. Licencja ta zapewnia powszechną możliwość bezpłatnego użytkowania systemu i brania udziału w jego rozwoju. Jego kod źródłowy jak i sam system jest więc bezpłatny i dostępny dla każdego bez żadnych ograniczeń. Natomiast firmy komercyjne zarabiają, tworząc i sprzedając tzw. dystrybucje Linuksa, czyli wersje instalacyjne, zawierające program, kod źródłowy oraz setki dodatkowych programów użytkowych przystosowanych dla tego systemu zarówno shareware'owych jak i freeware'owych. Cena obejmuje zebranie wszystkich programów w całość, wytłoczenie CD, oraz wydrukowanie podręcznika użytkownika.

Poszczególne wersje dystrybucyjne różnią się jakością dołączonej dokumentacji, programem instalacyjnym oraz ilością i aktualnością dołączonego oprogramowania (stąd różnica liczby płyt CD-ROM w poszczególnych dystrybucjach). przy czym coraz częściej można spotkać również darmowe wersje dużych programów komercyjnych na tą platformę takich jak pakiety biurowe StarOffice, Corel World Perfect przeglądarkę Internetową i klienta pocztowego N. Communicatora czy programy graficzne np. Gimp. Darmowe wersje Evaluation można znaleˇć na dodatkach CD czasopism komputerowych lub w Internecie Oprócz całkowitej bezpłatności główną zaletą Linuksa są małe wymagania sprzętowe. Do wykonywania podstawowych zadań wystarczy mu komputer 386 z 4 MB pamięci RAM. Poza tym Linux funkcjonuje także sprawnie na innych platformach sprzętowych takich jak: Power-PC, Power-Mac, Atari czy Amiga. Linux stał się już najpopularniejszym systemem dla serwerów internetowych, używany jest przez miliony osób również jako system operacyjny stosowany w biurach i domach - Linux dorównuje (a często przewyższa możliwościami komercyjne systemy UNIXowe.

Dostępnych jest ponad 20 odmian Linuxa pochodzących od firm, różnych organizacji i osób prywatnych. Testowa instalacja Linuxa potrzebuje na dysku dwóch dodatkowych partycjach sformatowanych w systemie Ext2: pierwszej na system, i drugiej przeznaczonej na plik wymiany (swap file). Później można uruchamiać linuxa za pomocą LOADIN. EXE z poziomu DOSa lub używając dołączonego do systemu programu startującego LiLo (Linux Loader). Jest to boot manager z którego po starcie systemu można wybrać pod którym systemem operacyjnym chcesz akurat pracować (zakładając że masz zainstalowanych na swoim komputerze więcej systemów). Z poziomu linuxa jest dostęp do partycji Windows 95/98 (FAT 16/32) oraz Windows NT (NTFS - tylko do odczytu). Co ciekawe w Linuxie możemy również uruchamiać prawie wszystkie 16 i 32 bitowe aplikacje Windows, aby to zrobić potrzebny jest jednak tzw. emulator np. Najpopularniejsze dystrybucje Linuxa to: RedHat (Chip 2/98), Debian, S. u. S. E Linux (PC WK 12/98), SlackWare, Mandera, Caldera OpenLinux. Wszystkie pakiety dystrybucyjne Linuxa bazują na tym samym jądrze (kernelu), a mogą tylko wystąpić różnice pomiędzy wersjami.

Kernel zawiera podstawowe funkcje systemu operacyjnego, ładuje niezbędne sterowniki systemu plików, obsługi sieci oraz dołączonych urządzeń i mnóstwo, uruchamianych z linii poleceń narzędziowych programów pomocniczych. Instalacja i późniejsze użytkowanie systemu w zależności od wersji nie należy do specjalnie łatwych i wymaga już pewnej znajomości komputera (to nie to co instalacja Windows), musimy przeznaczyć mu osobną partycję Ext2 na HDD i odpowiadać na szereg niezrozumiałych pytań zadawanych przez program instalacyjny. Linux podobnie jak większość nowoczesnych systemów operacyjnych ma wygodny i łatwy w użyciu interfejs graficzny, podobny również do Windowsowych okienek, tak zwany X-Window. Prawdopodobnie najprostszą a zarazem najbardziej popularną wersją jest RedHat. Jeżeli BIOS twojego komputera pozwala na ładowanie systemu operacyjnego wprost z CD-ROM'u (W opcji Boot Device zakładki Advanced CMOS Setup powinien być CD-ROM), to proces instalacji skróci się do wykonania kilku w miarę prostych czynności, gdyż system umieszczony jest na tzw. płycie bootowalnej. Użytkownicy SuSE Linuxa będą mogli w pełni wykorzystać możliwości swoich kart graficznych z akceleratorem, w tym najnowszych pracujących z magistralą AGP i obsługujących DVD.

System obsługuje także karty video, a zestaw sterowników do najnowszych kontrolerów SCSI i napędów dysków wymiennych stawia go niemal na równi z innymi komercjalnymi systemami. Wspomniany X-Window to specyficzne środowisko graficzne Linuxa które do złudzenia przypomina Windosowe okienka. Mamy tu do wyboru kilkanaście menadżerów okienek które w zależności od urozmajceń swojego interfejsu wymagają odpowiedniej ilości wolnej pamięci RAM. Dostępne są 2 interfejsy graficzne KDE i GNOME. Najbardziej pamięciożernym jest KDE (minimum 32 a najlepiej 48 lub 64 MB RAM'u), ale za to jest to menadżer najłatwiejszy w konfiguracji i dostosowaniu go do indywidualnych upodobań użytkownika. Obsługa odbywa się w nim analogicznie jak w Windows 95, bezpośrednio spod grafiki przy wykorzystaniu wbudowanego mechanizmu "przeciągnij i upuść" i innych tego typu ułatwień znanych z Windowsowych okienek, z tym że na tej platformie jeszcze nie wszystko działa tak jak należy a większość programów nadal pracuje lub jest uruchamiana w trybie tekstowym. Konfiguracja polega z reguły na edycji odpowiedniego pliku w edytorze tekstowym a wyszukanie odpowiednich danych w większości przypadków wymaga przeczytania anglojęzycznej dokumentacji. Po odpowiedniej konfiguracji możemy jednak ustawić menu i wszystkie komunikaty np. w języku polskim. Linux w dużym stopniu zawdzięcza swoją popularność doskonałej stabilności działania, dzięki czemu znalazł zastosowanie w narzędziach programistycznych i serwerowych a przez to staje się coraz bardziej popularny. Przybywa również programów przeznaczonych na tę platformę operacyjną dzięki czemu ma szansę w niedługim już czasie konkurować z Windowsem także na scenie domowych zastosowań. Jest to jednak system mało przyjazny a problemy z instalacją i konfiguracją to tylko część wad. Niewiele urządzeń sprzętowych oferuje obsługę do linuxa, a ciężar wyprodukowania sterowników spoczywa najczęściej na barkach programistów tego systemu. Ponadto obsłudze kart video adapterów dźwiękowych czy drukarek daleko do uniwersalnej, natomiast w odniesieniu do skanerów, aparatów cyfrowych i kart TV jest to jeszcze obsługa bardzo wybiórcza. Urządzenia których działanie zależy w dużej mierze od komputera - Win modemy lub niektóre drukarki atramentowe, prawdopodobnie nie będą działały w ogóle, a zyskujące na popularności standardy, takie jak USB czy DVD, są obsługiwane warunkowo i eksperymentalnie. Dokumentacja Linuxa jest mało precyzyjna i nie ułatwia szczególnie procesu instalacji i obsługi systemu tym bardziej że jest w całości w języku angielskim.

UNIX jest przeznaczony do pracy na każdym sprzęcie (od stacji roboczych do superkomputerów). Potrafi wykorzystać zasoby komputerów wieloprocesorowych. UNIX jest systemem wielodostępnym i wieloprogramowym, najczęściej używanym jako system operacyjny serwerów sieciowych. Z punktu widzenia firm produkujπcych np. duże bazy danych zaletą jego jest skalowalność. Najczęściej spotykanymi odmianami tego systemu są:

SCO Unix (dla procesorów Intel)
Solaris (dla stacji roboczych Sun)
Linux (bezpłatna wersja systemu UNIX, początkowo przeznaczona dla procesorów Intel, obecnie także dla procesorów Sparc i Alpha)
HP-UX (dla komputerów Hewlett-Packard)
Irix (dla komputerów Silicon Graphics).

OS/2

System operacyjny OS/2 powstał w roku 1987 przy współpracy IBM i Microsoft. Początkowo był systemem tekstowym, chociaż wielozadaniowym i 32 bitowym. Kolejne wersje zostały wzbogacone w system plików HPFS, dużo bardziej wydajny od FAT, oraz interpretowany język programowania REXX, dzięki któremu można pisać nawet dość wyrafinowane programy. W 1990 roku Microsoft wycofał się ze współpracy i od tej pory OS/2 rozwijany był wyłącznie jako produkt IBM. W 1991 roku IBM tworzy kolejną wersję (już samotnie) i wzbogaca ją o wirtualną obsługę DOS/Windows. Dziś mamy już 4 wersję tego systemu, obsługującą najnowsze technologie. Zastosowano w niej nawigację głosową, czyli możliwość wydawania komend głosem oraz dyktowania całych dokumentów. Dotyczy to jednak wersji angielskojęzycznych - amerykańskiej (US) i brytyjskiej (UK). OS/2 Warp jest 32 bitowym graficznym i obiektowym systemem operacyjnym. Jest systemem wielozadaniowym, wielowątkowym (z wywłaszczaniem) i wieloużytkowym. Jest jedynym systemem dla komputerów PC, który tak dogłębnie korzysta z technik obiektowych związanych z ukierunkowaniem na dokument, posługiwaniem się typami danych czy graficzną reprezentacją rzeczywistych obiektów. Podobnie do innych systemów PC wykorzystuje techniki Drag&Drop czy Plug&Play, obsługuje drugi klawisz myszy i umożliwia posługiwanie się skrótami klawiszowymi.

Inną, wyjątkową cechą charakterystyczną OS/2 Warp jest jego objektowość, powodująca, że nie musi nas interesować aplikacja w jakiej tworzone są dokumenty, a jedynie one same. Na przykład korzystając z rozszerzenia pliku można je przyporządkować kilku różnym programom. OS/2 nie jest wybredny jeśli chodzi o sprzęt. Pracuje spokojnie na komputerach klasy Pentium i to od najniższych zegarów. Standardowe 16 MB RAM oraz około 100 MB wolnego na dysku jest dla niego w sam raz. System jest modułowy, więc instalujemy jedynie to, czego od niego żądamy. Stąd też podana ilość wymaganego miejsca może się zmniejszyć. CD-ROM jest niezbędny, gdyż system rozprowadzany jest na dyskach CD. W przypadku najnowszej wersji OS/2 Warp 4 znajdziemy w opakowaniu 4 krążki CD. Ciekawą cechą OS/2 Warp jest mnogość wersji, tak systemowych, jak i językowych. W Polsce używanych jest kilka z nich. Najbardziej rozpowszechnione to OS/2 Warp ver. 3 i 4, OS/2 Warp Connect i OS/2 Warp Server. Różnią się nie tylko objętością, ale też, a może przede wszystkim, przeznaczeniem

OS/2 Warp v. 3.0 jest przeznaczona dla pojedynczych jednoprocesorowych komputerów, a OS/2 Warp Connect v. 3.0 dla komputerów pracujących w sieciach. Kolejna wersja 4.0 przejęła Connecta wraz z wszystkimi jego modułami klientów sieciowych. Natomiast OS/2 Warp Serwer jest systemem sieciowym i przeznaczony jest dla serwerów. Co ważne, może pracować na komputerach wieloprocesorowych. Oczywiście występują także wersje znacjonalizowane. W Polsce najczęściej spotkać można wersje amerykańską, angielską i oczywiście polską. W przypadku klawiatury IBM dał nam wybór obu wersji - maszynistki i programisty. Całość zaś pracuje z polską stroną kodową IBM-852. OS/2 posiada własny system plików, jest nim HPFS. Jest to wydajny system, w którym w odróżnieniu od FAT nie występuje problem klastrów, gdyż jego wielkość jest stała i wynosi 512 B. Dzięki HPFS używanie programów do defragmentacji plików z małymi wyjątkami stało się zbędne. Kolejną zaletą OS/2 jest jego otoczenie sieciowe, powiązane głównie z protokołem TCP/IP. Dołączone do systemu funkcje nie obejmują w prawdzie serwera WWW, niemniej jednak jest nieco lepsze niż w serwerach NT.

Oprogramowania dla Warpa jest dość dużo: od Public Domain poprzez Freeware czy Shareware, aż do pakietów w stylu Office. Próżno szukać w Warpie czegoś co przypominałoby "menu start" znane z Windows 95. W wersji 3.0 zainstalowany jest LaunchPad (Wyrzutnia), w 4.0 dodano jeszcze WarpCenter. Spełniają one wszystkie funkcje "menu start" oraz wiele więcej. Np. można je powielać bez końca. Osobny LaunchPad dla programów graficznych, gier, biura. Oczywiście nie wszystkie muszą być widoczne, a tylko ten, z którego korzystamy w aktualnym momencie. Widoczne w nich obiekty zmieniamy techniką Drag&Drop (przeciągnij i upuść) i nie musimy niczego wypełniać czy klikać w nieskończoność zanim przejdziemy przez ustawienia. Możemy je umieszczać w dowolnym miejscu na pulpicie, czy w widocznym na nim katalogu. Do minusów systemu można zaliczyć kłopoty ze zdobyciem sterowników (nie każdy ma ochotę lub sposobność szukania ich po Internecie).

Być może dla niektórych minusem będzie brak programów pisanych przez Microsoft bezpośrednio dla OS/2, chociaż niektóre z nich można uruchamiać w WIN-OS/2. Nie ma tu też tak ogromnej ilości oprogramowania znanego z Windows. Pod OS/2 można także uruchomić oprogramowanie z innych systemów. OS/2 Warp obsługuje DOS i Windows 3.x bezpośrednio w systemie ale dotyczy to tylko programów 16 bitowych, Oferta programowa przeznaczona na tą platformę nie jest tak obfita jak na Windows ale mimo wszystko spełnia podstawowe wymagania a najbardziej znane aplikacje możliwe do uruchomienia na tej platformie to choćby uniwersalny Star Office czy pakiet biurowy Lotus Smart Suite.

WINDOWS CE

Zredukowany do 400 KB pamięci system operacyjny przeznaczony dla Palmtopów, czyli małych komputerków, które możemy trzymać w dłoni lub schować do kieszeni. System zawiera w sobie edytor tekstu "Pocket Word", arkusz kalkulacyjny "Pockel Excel", przeglądarkę WWW "Pocket Internet Explorer", kalendarz oraz Inbox poczty elektronicznej. Z uwagi jednak na ograniczenia pamięci niektóre elementy znane z pełnych wersji programu takie jak: OLE, ODBC czy DDE są niedostępne na tej platformie sprzętowej. Poza tym problematyczne może być również wprowadzanie w czasie edycji tekstu polskich znaków.

WINDOWS 3x ...

Microsoft Windows to graficzny, samodzielny, 32-bitowy system operacyjny, produkowany przez amerykańską firmę Microsoft. Oferuje on użytkownikom system okienek (ang. windows) reprezentujących uruchomione aplikacje oraz możliwość pracy z myszą. Pierwsza wersja Windows zdobyła popularność jako bardzo przyjazna dla użytkownika, nakładka na system MS-DOS /Windows.3.1x/. Intuicyjna obsługa, zastąpienie trybu tekstowego trybem tekstowo-graficznym sprawiły, że "okienka" zdominowały świat komputerów osobistych, Z uwagi na różnorodność zastosowań, system ma kilka odmian:

Windows 2 (1987)

Windows/386

MS-Windows 3.0 (1990)

MS-Windows 3.1 (1992)

Windows 1

Windows 3

WINDOWS 95

Microsoft Windows 95 to 32-bitowy system operacyjny, który od momentu premiery w sierpniu 1995 roku, zyskał sobie przychylność wielu użytkowników. Dziewiędziesiątkapiątka oferuje niespotykane wśród wcześniejszych systemów Windows możliwości integracji aplikacji ze sobą i systemem operacyjnym, głównie 32-bitowe jądro systemu, mechanizmy sieciowe, otwartość na sieć Internet, 32-bitowe programy zarządzające pamięcią, praktycznie nieograniczone możliwości alokowania pamięci operacyjnej, stosowanie długich nazw plików, wielozadaniowość, oraz bardzo wygodny interfejsów użytkownika. Rozróżniamy 4 wersje tego systemu: oryginalną 16 bitową FAT 16 i trzy zaktualizowane.

WINDOWS NT

Microsoft Windows NT (ang. Windows New Technology) to sieciowy system operacyjny firmy Microsoft, produkowany z myślą o wydajnych komputerach i zastosowaniach w przemyśle. W systemie Windows NT (wersja 4.0 oraz wersja 5.0) postawiono przede wszystkim na niezawodność systemu i bezpieczeństwo, oferując sprawdzony i bardzo wygodny interfejs użytkownika pochodzący ze środowiska Microsoft Windows 95 oraz pełną 32-bitowość. Wadą systemu jest słaba obsługa urządzeń i zaawansowany system plików NTFS niekompatybilny z urządzeniami używającymi Windows 95/98. Problematyczna jest również instalacja systemu, należy z góry wiedzieć jakim urządzeniom przysługują określone przerwania gdyś system nie wykryje tego automatycznie tak jak to ma miejsce w systemie Windows.

WINDOWS 98

Ta wersja okienek oferuje między innymi zmodernizowany interfejs użytkownika dzięki integracji Internet Explorer z Eksploratorem Windows, nowy system pomocy online w formacie HTML, 32-bitowy FAT, narzędzia nadzorujące i diagnozujące system, aktywny pulpit, program wykonujący kopie zapasowe danych, wsparcie programowe dla nowych technologii sprzętowych takich jak USB, AGP, IEEE 1394, ISDN czy DVD, obsługuje najnowsze akceleratory grafiki 3D oraz daje możliwość uaktualnień poprzez Internet. Jest też bardziej przyjazny dla laptopów, gdyż uznaje niemal wszystkie typy urządzeń PC Card, stacje dokujące oraz specyfikacje zarządzania zasilaniem: APM i ACPI, wprowadzono również obsługę urządzeń peryferyjnych systemu Device Bay. Windows98 jest również nieco szybszy od swojego poprzednika ale i bardziej wymagający, aby na nim efektownie pracować powinniśmy mieć przynajmniej Pentium 166 MHz i minimum 32 MB RAM-u. W czerwcu 1999 r. ukazała się druga, poprawiona edycja tej wersji systemu Windows 98 SE (Second Edition). Poprawiono w niej wiele zauważonych błędów, dodano nieco nowych sterowników oraz umożliwiono wspólne korzystanie z jednego połączenia Internetowego ICS, (Internet Connection Sharing).

Windows Millenium (graficzna nakładka na 98 SE)

WINDOWS 2000 - NT 5

Windows 2000 łączy w sobie większość walorów Windows NT i 98, czyli wygodny system plików, konta użytkowników i zabezpieczenia z Windows NT i przyjazną i bogatą obsługę sprzętową z Windows 98. System wymaga już jednak naprawdę szybkiego procesora przynajmniej Pentium lub Penitim II (min. 166 MHz), 32 MB pamięci RAM i duży dysk - podstawowa instalacja zajmuje aż 500 MB. Do łatwości instalacji i użytkowania które są największą zaletą systemu dochodzi w tej wersji jeszcze możliwość utworzenia dwu systemowej konfiguracji pozwalającej na zainstalowanie innego systemu na drugiej partycji. 2000 wykorzystuje system plików NTFS 5 który umożliwia podobnie jak NT łatwe ograniczenie dostępu i szyfrowanie danych. System (według zapewnień producenta) współpracuje również dobrze z urządzeniami i programami chociaż w przypadku starszych egzemplarzy mogą tu wystąpić pewne problemy. Windows 2000 jest dostępny w czterech wersjach.

[Zobacz opis instalacji systemu z rodziny Windows NT]

WINDOWS XP (Longhorn) - Windows NT 5.1

Windows XP jest udaną próbą stworzenia jednolitej linii systemów Windows. Wcześniej Microsoft rozwijał dwie linie produktów: jedną dla użytkowników domowych, a drugą do zastosowań zaawansowanych (linia NT). Pociągnęło to za sobą brak kompatybilności z wieloma aplikacjami DOS-owymi.

System opiera się na kodzie NT z dodanym nowym GUI Luna zawierającym wiele nowości i usprawnień. Ponadto, zawiera zintegrowaną zaporę sieciową. Zapora sieciowa obecna w Windows XP jest prostym filtrem pakietów, który jest domyślnie aktywny po zainstalowaniu systemu z dodatkiem Service Pack 2 (bez tego dodatku zapora jest aktywowana dopiero po skonfigurowaniu sieci). Świadczy to o tym, że firma Microsoft przywiązuje coraz więcej znaczenia do bezpieczeństwa swoich produktów.

System wyposażono w przeglądarkę Internet Explorer 6 i odtwarzacz multimedialny Windows Media Player 8. Dodano także funkcję pulpitu zdalnego, dzięki któremu możliwa jest wygodna, zdalna pomoc innemu użytkownikowi. Dodanie tych aplikacji do systemu pociągnęło za sobą dalsze oskarżenie w kierunku firmy Microsoft o praktyki monopolistyczne.

Kontrowersje i sprzeciwy obrońców prywatności budziło także zintegrowanie z systemem usługi .NET Passport.

Po raz pierwszy w historii systemów Microsoft Windows została wprowadzona do systemu aktywacja mająca zapobiegać piractwu. Jeżeli użytkownik nie aktywuje produktu w 30-dniowym okresie, przy każdym następnym zalogowaniu jedyną dopuszczalną operacją, na jaką system pozwoli będzie aktywacja produktu. Po dokonaniu aktywacji przywrócona zostanie pełna funkcjonalność systemu Windows XP. Zabezpieczenie to zostało jednak szybko złamane przez piratów.

Windows XP obsługuje systemy plików NTFS, FAT, FAT32

Nowe funkcje:

Nagrywanie dysków CD - System potrafi w prosty sposób nagrywać płyty CD za pomocą wbudowanego programu nagrywającego.
Nowe menu Start - Menu zawiera w pierwszej kolejności najczęściej używane programy, co większości użytkowników ułatwia i przyspiesza pracę.
Łatwy dla użytkownika interfejs - Dzięki opcji grupowania programów na pasku zadań nie powstaje bałagan związany z otwarciem dużej ilości programów. System został także zaopatrzony w funkcję automatycznego oczyszczania pulpitu, która przenosi do osobnego folderu skróty z pulpitu, które nie były używane przez ostatnie 60 dni.
Technologia ClearTypeŽ - To technologia pozwalająca na podwyższenie jakości i wygładzenie tekstu na ekranach LCD
Inteligentne oszczędzanie energii - Ta funkcja przydaje się użytkownikom laptopów. Dzięki monitorowaniu przez system stanu baterii, system może zachować wyniki pracy zanim stan baterii się wyczerpie i zamknąć system bez szkody dla użytkownika i komputera. Po załadowaniu baterii system rozpoczyna pracę od tego momentu, gdy został on zahibernowany.
Przełączanie użytkownika - Przydatne, gdy z komputera korzysta klika osób. Gdy jeden użytkownik pracuje, a drugi chce zdobyć dostęp do spersonalizowanych danych na swoim profilu, można przełączyć użytkownika pozostawiając jego profil w takim stanie, w jakim został on zachowany, po czym do niego powrócić po skończeniu pracy przez drugiego użytkownika.

Wymagania systemowe:

MINIMALNE:

Procesor Pentium/AMD 166 MHz lub szybszy
64 MB Pamięci RAM
1,5 GB wolnego miejsca na dysku
Super VGA (800x600)
Napęd CD-ROM (tylko dla wersji pudełkowej)
Klawiatura

ZALECANE:

Procesor Pentium/AMD 300 MHz lub szybszy
256 MB Pamięci RAM lub więcej
2 GB wolnego miejsca lub więcej na dysku
Adapter wideo i monitor o wyższej rozdzielczości.
Napęd CD-ROM lub DVD-ROM lub blu-ray disc
Klawiatura oraz urządzenie wskazujące (np. mysz)

WINDOWS VISTA - Windows NT 6

Windows Vista Home Basic Podobna do Windows XP Home Edition, do domowego użytku przez użytkowników nie potrzebujących zaawansowanych funkcji multimedialnych.

Windows Vista Home Premium Oparta na Windows Vista Home Basic, oferuje dodatkowo zaawansowane cechy skierowane dla domowych użytkowników, takie jak obsługa HDTV czy DVD authoring. Edycja ta jest porównywalna do systemu Windows XP Media Center Edition. Zawiera program "Windows Media Center".

Windows Vista Business Porównywalna do Windows XP Professional i przeznaczona dla rynku biznesowego. Dodaje obsługę domen systemu Windows Server, której brakuje we wszystkich edycjach Home. Edycja ta jest dostarczana razem z nową wersją serwera IIS (Internet Information Services). Licencja uprawnia do korzystania do downgrade - starszej wersji czyli Windows XP Professional (także 64bit).

Windows Vista Ultimate Edycja ta jest połączeniem edycji Home i Business (oraz wersji Enterprise, przeznaczonej do licencji zbiorczej). Jako jedyna edycja systemu Windows Vista posiada obsługę Dodatków dla systemu Windows Vista. Dodatkowo zawiera obsługę podcastingu — którego nazwę Microsoft zmienił na „blogcasting”, narzędzie podnoszące wydajność gier (o nazwie kodowej WinSAT), możliwość zgrywania DVD i być może wsparcie dla specjalnych serwisów on-line z multimediami, jak i dodatkowymi usługami przeznaczonymi dla konsumenta. Edycja Ultimate jest najbardziej rozbudowaną edycją systemu Windows Vista, przeznaczoną wg producenta dla wymagających użytkowników, graczy, profesjonalistów multimedialnych i entuzjastów PC. Opisywana jest jako "najlepszy wybór" dla ludzi, którzy chcą "jak najlepszych doświadczeń w używaniu systemu Windows Vista". Zawiera Windows Media Center. Dodatkowym elementem jest funkcja szyfrowania dysków BitLocker. BitLocker został również zawarty w wersji Enterprise Visty.

Jak podaje Microsoft minimalne wymagania dla komputera aby można było na nim uruchomić Windows Vista to:

Procesor : 800MHz 32 lub 64 bitowy
Pamięć RAM : 512MB
Karta Graficzna : SVGA 800x600
Dysk Twardy : 20GB
Wolne miejsce na dysku : 15GB
Inne : CD-ROM

Windows Vista Premium Ready PC czyli komputer przeznaczony dla Visty powinien posiadać przynajmniej:

Procesor : 1GHz 32 lub 64 bitowy
Pamięć RAM : 1GB
Karta Graficzna : SVGA 800x600 z supportem dla DirectX 9, driverem WDDM, 128MB pamięci graficznej, Pixel Shader 2.0 32bity na piksel
Dysk Twardy : 40GB
Wolne miejsce na dysku : 15GB
Inne : DVD-ROM, Audio, Internet

WINDOWS 7

Windows 7 przynosi kolejne usprawnienia (mające wpływ na bezpieczeństwo, wydajność, zgodność, niezawodność i kompatybilność z nowymi urządzeniami, a także oprogramowaniem). Dla wielu użytkowników, którym nie spodobał się Windows Vista, jest następcą systemu Windows XP

Windows 7 będzie dostępny w sześciu różnych wersjach (ang. Stock Keeping Unit, SKU): Starter, Home Basic, Home Premium, Professional, Ultimate oraz Enterprise.

W porównaniu z systemem Windows Vista zaszła tu pewna zmiana. Wersja Starter do tej pory była przeznaczona na rynki rozwijające się. W przypadku Windows 7 zastępuje ją wersja Home Basic. Microsoft będzie kładł największy nacisk na wersje Home Premium i Professional – wersje kierowane do użytkowników domowych.

Wymagania systemu Windows 7

Jak zapewnia Microsoft, Windows 7 można uruchomić na komputerze spełniającym wymagania:

Procesor 32-bitowy (x86) lub 64-bitowy (x64) z zegarem minimum 1 GHz.
W przypadku wersji 32-bitowej systemu – minimum 1 GB RAM-u, 64-bitowej – 2 GB.
16 GB wolnego miejsca na dysku dla wersji 32-bitowej i 20 GB dla 64-bitowej.
Karta graficzna zgodna co najmniej z DirectX 9 i WDDM 1.0.

Dodatkowe wymagania związane ze specyficznymi funkcjami:

Połączenie internetowe (a to ciekawe ;)).
Odtwarzanie wideo (w zależności od rozdzielczości) może wymagać dodatkowej pamięci lub bardziej zaawansowanej karty graficznej.
Pewne funkcje Windows Media Center wymagają tunera TV lub innego dodatkowego sprzętu.
Windows Touch również wymaga specjalnego sprzętu.
Korzystanie z grupy domowej wymaga innych komputerów w sieci z systemem Windows 7.
Authoring CD/DVD wymaga kompatybilnego napędu optycznego.
BitLocker wymaga Trusted Platform Module (TPM) 1.2.
BitLocker To Go wymaga napędu USB.
Tryb XP wymaga dodatkowego 1 GB pamięci, dodatkowych 15 GB miejsca na dysku oraz procesora kompatybilnego (lub sprzętowej obsługi) z Intel VT lub AMD-V.
Odtwarzanie muzyki wymaga wyjścia audio. (;-)

Specjalny tryb XP dla użytkowników tego systemu

Tryb XP

Ponieważ wielu użytkowników, w tym biznesowych, będzie „przesiadać” się do Windows 7 z Windows XP, musiano zapewnić działanie starszych aplikacji pod najnowszym systemem. Wraz z Windows 7 pojawi się także siódma wersja aplikacji Virtual PC, która będzie się nazywać Windows Virtual PC. To dzięki niej będzie możliwe uruchomienie systemu Windows XP SP3 wewnątrz działającego systemu Windows 7. Komputer musi mieć procesor ze sprzętową obsługą wirtualizacji, a system musi być w wersji Professional, Ultimate lub Enterprise. Szkoda, że Tryb XP (ang. XP Mode) nie jest dostępny w wersji Home Premium, która znajdzie się nie tylko w domach, ale też w małych firmach, a te często korzystają ze starszego oprogramowania, które nie zawsze będzie zgodne z najnowszym systemem. Warto też wspomnieć, że Windows Virtual PC integruje się w pełni z systemem, na którym jest uruchomiony (zatem nie jest osobną aplikacją). To pozwala na uruchamianie aplikacji w Windows XP (zwirtualizowanym), ale z interfejsem aplikacji wyświetlanym w nowym systemie. Uruchomiona aplikacja nie różni się zatem (z punktu widzenia jej użytkownika) praktycznie niczym od programu działającego bezpośrednio w Windows 7. Microsoft zapewnia, że każda aplikacja działająca prawidłowo w Windows XP SP3 będzie mogła (niemal na sto procent) zostać uruchomiona w trybie XP w Windows 7, jeśli nie da się uruchomić w samym systemie.

Wydajność

Jak zapewnia Microsoft, Windows 7 powinien szybciej przechodzić w stan uśpienia, budzić się z niego i łączyć ponownie z sieciami bezprzewodowymi. Usprawnienia związane z organizacją plików i wyszukiwaniem powinny spowodować szybsze wyszukiwanie, a także szybszą zmianę kryteriów sortowania wyników. Urządzenia przenośne (zwłaszcza USB) mają być szybciej dostępne po podłączeniu po raz pierwszy, a przy następnych podłączeniach – prawie od razu. Inne zapewnienia to mniejsze użycie pamięci niż w Windows Vista, głównie dzięki szeregowi usprawnień w samym systemie, ale również zatrzymywaniu nieużywanych usług (np. usługi Bluetooth, gdy w systemie nie jest dostępne urządzenie Bluetooth). Czy te obietnice zostały spełnione?

PORÓWNANIE SYSTEMÓW WINDOWS XP-VISTA-7